Arkologia to struktura lub osiedle o niezwykle wysokiej gęstości zaludnienia, często osiągająca wysokość powyżej 1 kilometra. Termin został stworzony przez architekta Paolo Soleriego jako połączenie 'architektury' z 'ekologią'. Jak na razie konstrukcje te nie wyszły poza fazę projektów i rozważań teoretycznych oraz eksperymentów przeprowadzanych w Arcosanti w centralnej Arizonie (USA). Popularne w fantastyce naukowej, są przedstawiane jako rozwiązanie problemów przeludnienia i degradacji środowiska, ponieważ zmniejszają zapotrzebownie miast na teren i zasoby, chociaż cechują się większą niż normalna gęstością zaludnienia oraz poważną modyfikacją określonego obszaru. Większość miast rozrasta się jedynie w płaszczyźnie poziomej, zajmując coraz większe połacie ziemi, arkologie zaś są konstrukcjami nieco bardziej 'trójwymiarowymi'.
Powstanie idei[]
Według Solariego, arkologia przeciwstawia się pochłanianiu przez procesy urbanizacji zbyt dużych ilości terenu oraz opiera sie na szczytnej, lecz nieczęsto stosowanej idei rozsądnego wykorzystania powierzchni ziemi. W pracy "Arcology: The City in the image of Man" Soleri opisuje sposoby zagęszczania struktur miejskich i czynienia ich 'trójwymiarowymi', by powstrzymać dwuwymiarowy rozkład urbanizacji. Idea ta zainspirowała wiele fantastyczno-naukowych wizji skrytych pod kopułami miast, ale pomysły Soleriego nie ograniczają się do stworzenia 'ludzkiego ula', tak popularnego w fantastyce naukowej. Obejmują one również głębokie zmiany w sposobie myślenia społeczeństwa w kwestiach transportu, rolnictwa i handlu. Soleri rozwinął wcześniejsze podobne idee Franka Lloyda Wrighta o badania dotyczące zużycia surowców, rekultywacji terenu, rozwoju transportu publicznego kosztem indywidualnego oraz upowszechniania placówek takich jak np. biblioteki. Koncept ten kładzie również większy nacisk na bardziej wydajne i oszczędne gospodarowanie zasobami oraz koncentrację powierzchni zurbanizowanej dla ochrony środowiska.
Niektórzy eksperci przewidują, że arkologie staną się w przyszłości powszechne. Technologie budowlane pozwalające je wznosić są opracowywane w Arcosanti. Jak na razie jednak arkologie pojawiają sie tylko na papierze jako projekty, w fikcyjnych przedstawieniach literackich (np. w powieści Larry'ego Nielsena i Jerry'ego Pournella "Oath of Fealty) i filmowych oraz grach komputerowych i video, takich jak Sim City 2000, Escape Velocity Nova czy Deus Ex: Invisible War.
Jak się przypuszcza, pierwszą fikcyjną opisaną w literaturze arkologią był The Last Redoubt z książki "The Night Land" Williama Hope'a Hodgsona, opublikowanej w 1912. Jest to kompletny przykład struktury o sztucznym środowisku, odpowiednio zorganizowanym rolnictwie i transporcie publicznym odbywającym się przy użyciu ruchomych jezdni.
W praktyce[]
Wiele miast przedstawiało projekty arkologii, jednak żaden nigdy nie został zrealizowany. Najwięcej z nich powstało dla Tokio (lista).
- W okolicach Cordes Juniction w Arizonie przy drodze międzystanowej 17 na północ od Phoenix, trwa budowa wielkiej konstrukcji arkologicznej - Arcosanti, miasta zaprojektowanego przez Paolo Soleriego. Konstrukcja postępuje jednakże bardzo powoli z uwagi na ustawiczny brak funduszy.
- W Dongtan niedaleko Szanghaju ma powstać "Eko-Miasto" - samowystarczalna struktra miejska. Pierwszy etap prac miałby rozpocząć się w 2010, ukończenie budowy przewidziano na 2040.
- Mieszkańcy osiedla Co-Op City w Nowym Jorku mają na miejscu dostęp do wszelkich możliwych usług i pracy, teoretycznie nie muszą go opuszczać, co jest jedną z cech Arkologii.
Motyw arkologii w kulturze[]
- powieść Williama Hope'a Hodgsona "The Night Land" (1912) ukazuje pierwszy przykład tego, co dzisiaj nazwalibyśmy arkologią, chociaż Ziemianie przedstawieni w książce, żyjący w odległej o miliony lat przyszłości, mieli inne powody budowy wielkiej metalowej piramidy.
- w stołowej grze strategicznej Warhammer 40000 arkologie zwane "Ulami (hive)" są częstym miejscem zamieszkania dużych populacji. Są tak rozpowszechnione, że na niektórych planetach, takich jak Holy Terra, Armageddon czy Necromunda miasta, zwane "Hive Worlds", składają się głównie z arkologii.
- w grze komputerowej SimCity 2000 istnieje możliwośc budowy 4 rodzajów arkologii. Najmniej skomplikowana mieści niewielu mieszkańców i wydziela znaczne ilości zanieczyszczeń, podczas gdy bardziej zaawansowane są czyste i wydajne. Istnieje również niezwykle silnie zanieczyszczający rodzaj, inspirowany mrocznymi historiami science-fiction. Jak wieść niesie, zamieszkują go pozostający w ukryciu mutanci. Za wyjątkiem jednej specyficznej struktury (Braun Llama Dome), arkologie są nawyższymi obiektami w grze. Gdy powstanie odpowiednia liczba tych najbardziej zaawansowanych - Launch Arcos - rozpoczyna się proces exodusu - wyszstkie tego typu arkologie są wystrzeliwane w kosmos, by skolonizować inne światy. To wydaje się potwierdzać, że idea futurystycznych arkologii jest obecnie raczej niemożliwa do zrealizowania.
- na jednym z poziomów gry komputerowiej Deus Ex: Invisible War, futurystyczna arkologia znajduje się w pobliżu medyny w Kairze.
- arkologie są powszechnym motywem w futurystycznych seriach Anime i Manga. Za przykład może posłużyć postapokaliptyczno-cyberpunkowy cykl Appleseed autorstwa Masamune Shirow, w którym arkologie zdominowały panoramę miasta Olympus.
- w filmie "Łowca androidów" Ridley'a Scotta (1982), siedziba fikcyjnej megakorporacji Tyrell Corporation znajduje się w arkologii, The Genom Tower (i nie tylko) z serii anime Bubblegum Crisis jest częściowo inspirowana przez tę budowlę.
- podziemna cywilizacja przedstawiona w pierwszym filmie George'a Lucasa - "THX 1138" - może zostać uznana za przykład totalitarnej arkologii.
- w powieści Larry'ego Nivena i Jerry'ego Puornelle'a "Oath of Fealty", akcja toczy się wokół Todos Santos, arkologii wybudowanej w zniszczonej części Los Angeles. W strukturze wytworzyła się kultura odmienna od tej w otaczającym ją mieście.
- w komiksach "Sędzia Dredd" megalopolis w Mega City One składa się z kilkuset, jeśli nie z tysięcy bloków mieszkalnych, których mieszkańcy mogą przyjść na świat, dorastać, żyć i umrzeć, bez ich opuszczania. Jest to idealny przykład arkologii horyzontalnej.
- w grze RPG Shadowrun, której akcja toczy się w roku 2050, isnieje pewna ilość arkologii, większość z nich pozostaje pod kontrolą megakorporacji, chcących w ten sposób kontrolować każdy aspekt życia pracowników. Fabuła rozwiją się wokół jednej z nich, znajdującej się w Seattle, w której zaawansowany system komputerowej kontroli posiadł samoświadomość, odizolował budynek i szukał sposobów, by się bronić.
- w grze RPG Trinity występują arklogie, z największą, będącą pod kontrolą Zakonu Orgotek w Nowym Jorku na czele.
- W grze RPG Final Fantasy VII Midgar (nazwa pochodzi od Midgardu) to stolica świata gry, podstawą konstrukcji miasta są arkologie.
- w powieści "The World Inside" Roberta Silverberga ludzkość żyła w strukturach zwanych "Urban Monads", które były samowystarczalnymi arkologiami trzykilomterowej wysokości. Rzadko kto je kiedykolwiek opuszczał.
- w końcówce czwartego sezonu serialu science-fiction "Andromeda", duża bitwa kosmiczna odbyła się w pobliżu przestarzałej kosmicznej arkologii, znanej po prostu jako "Arkologia".
- w powieściach Issaca Asimova "Robot Series" Ziemianie żyją w wielkich podziemnych strukturach zwanych "miastami".
- korporacyjne arkologie pojawiły się w powieści Williama Gibsona "Neuromancer".
- w trylogii Petera F. Hamiltona "Night's Dawn" wszystkie miasta pozostałe na Ziemi są arkologiami.
- w grze komputerowej Afterlife gracz, kontrolujący siły Piekła lub Nieba, ma możliwość zakupu "Love Domes" lub "Ombibolges". Funkcjonując na zasadach podobnych do arkologii, struktury te są pozostałościami transcendentnych lub zniszczonych nieb/piekieł, które mogą pomieścić miliardy dusz.
- w filmie "Equilibrium" arkologia znana jako Libria jest ostatnią cywilizacją, społeczeństwem w którym pokój utrzymywany jest za pomocą leku stworzonego by pozbawić ludzi emocji.
- w grze komputerowej Civilization: Call to Power, technologia arkologii, dostępna w części drzewa technologicznego znajdującej się w niedalekiej przyszłości, pozwala wznieść strukturę redukującą przeludnienie w mieście, w którym została wzniesiona.
- w trylogii filmowej "Matrix", ostatnie ludzkie miasto, Zion, jest arkologią. Z powodu promieniotwórczego skażenia powierzchni ziemi i atmosfery, struktura znajduje się głęboko pod powierzchnią gruntu. Warunki środowiskowe kontrolowane są przez urządzenia znajdujące się na niższych poziomach. Liczba mieszkańców oscyluje w granicach miliona. Z uwagi na możliwość ataku ze strony maszyn, Zion jest przykładem dobrze ufortyfikowanej arkologii.
Zobacz też[]
- X-Seed 4000
- The Illinois
- Sky City 1000
Linki zewnętrzne[]
- Wikipedia: Kategoria:Arkologie
- Arcosanti.org Oficjalna strona Arcosanti
- Arcology.com
- Grupa na Yahoo
- "The Night Land" Williama Hope'a Hodgsona (tekst książki online)
- Victory City
- Dyskusja na temat projektów arkologii